Phỏng vấn thứ nhất với cô Nguyễn Thị Thương
Cô chăm sóc tại Trung tâm Phục hồi chức năng xã Cam Nghĩa, tỉnh Quảng Trị

Cô Thương: Gia đình của mấy em thường làm nông, rất vất vả. Một ngày làm cũng chỉ được 200 nghìn. Mẹ thì chăm sóc con, còn ba thì đi làm để nuôi cả mẹ và con. Gia đình mà có cả chồng cả vợ thì đỡ hơn. Nhưng có gia đình thì mẹ bị ung thư, có gia đình thì chồng ly dị, có nhiều gia đình khó khăn. Trung tâm không đủ điều kiện để chăm sóc cả xã, là trăm người khuyết tật. Cô chỉ chăm ưu tiên những gia đình khó khăn nhất.

Trung tâm thiếu nhiều thứ, không đủ phòng ốc, tiền bạc, ăn uống khó khăn. Tiền ăn phải xin từ thiện. Các nhà hảo tâm thỉnh thoảng làm dự án hỗ trợ. Nếu có dự án thì trung tâm có thể duy trì hoạt động trong năm đó. Khi có đoàn từ thiện đến và có tiền thì mình hoạt động bình thường. Không có tiền thì mình chỉ có thể chăm sóc 3 đến 5 trẻ.

Còn cô thì có khi được hỗ trợ 300 hoặc 500 nghìn. Nhiều thì tốt nhiều, ít thì tốt ít, miễn là duy trì được trung tâm để chăm sóc trẻ.

Operation Orange: Trung tâm thiếu những gì ạ?

Cô Thương: Bên cô thiếu nhiều vì các trẻ phá hỏng nhiều đồ đạc. Xe đạp thì các em làm gãy, bẻ cong, đẩy ngã. Tủ lạnh và máy giặt mà các nhà hảo tâm cho, các em nghịch phá cũng hỏng hết.

Nói chung một cô phải chăm 15 trẻ thì không biết làm sao cho xuể. Có 5 trẻ thì đi học bình thường, hòa nhập được với các bạn khác. Còn 10 trẻ thì thường xuyên ở lại trung tâm với nhiều khuyết tật khác nhau: tăng động, chậm phát triển, khó khăn về vận động. 

Khó khăn rất nhiều. Có tấm lòng của các nhà hảo tâm nhưng các dự án hỗ trợ rất ít. Theo cô biết, trên toàn Việt Nam thì mọi người ưu tiên hỗ trợ trẻ khuyết tật do chất độc da cam. Nhưng đây là vùng quê xa xôi nên ít người đến thăm, ít đoàn từ thiện ghé qua. Phòng Giáo dục Huyện thỉnh thoảng cho sữa cho các trẻ. Có năm thì cho một hộp sữa mỗi em. Có năm thì không cho vì không có kinh phí.

Cô làm ở đây từ năm 2008, tính ra được 16, 17 năm rồi. Cô thấy có nhiều người đến làm, làm một thời gian rồi thấy quá khổ thì nghỉ việc. Họ đến đây thấy mức lương không đủ để đáp ứng nhu cầu kinh tế gia đình nên xin về hết. Lương hiện tại của cô là 4 triệu một tháng, tính ra một ngày được 180 nghìn đồng. Còn nếu họ đi làm thuê thì một ngày ít nhất cũng được 200–250 nghìn đồng. Mà ở đây họ bảo bị ràng buộc nhiều: 7 giờ sáng phải có mặt, đến 4 rưỡi–5 giờ chiều mới về được.

Operation Orange: Đã làm ở đây 17 năm, cô có cảm nhận như thế nào?

Cô Thương: Vui. Đến làm thì cũng vui, nhưng đôi khi cũng khổ vì các em thì phụ thuộc vào cô rất nhiều. Các em làm đủ thứ, có đập phá đồ. Thường thường nếu trong nhà có một trẻ bị bại não hoặc tăng động, gia đình chỉ để một người chăm một em thôi. Nhưng ở đây thì một cô phải chăm 10–15 trẻ nên khó khăn. Có hai cô nhưng đến giờ nấu ăn thì một cô phải nấu ăn, còn một cô phải giữ hết các em nên vất vả lắm.

Operation Orange: Một ngày các bạn hay ăn gì ạ?

Cô Thương: Do không đủ kinh phí nên mỗi em được chi 15 nghìn đồng tiền ăn mỗi ngày. Trung tâm chỉ lo bữa trưa cho các em thôi. Bữa sáng và bữa tối thì gia đình đưa trẻ về. Cô cũng 15 nghìn. Nhưng cô thì phải đóng tiền vào, còn trẻ thì được hỗ trợ.

Operation Orange: Hậu quả của chất độc da cam đã ảnh hưởng đến sức khỏe của các bạn như thế nào ạ?

Cô Thương: Có nhiều dạng khuyết tật khác nhau: bại não, khó khăn về nhìn, khó khăn về nói, tự kỷ, khó khăn vận động, hội chứng Down, tăng động, chậm phát triển trí tuệ, các bệnh bẩm sinh khác. 

Operation Orange: Vấn đề y tế của các bạn như thế nào ạ?

Cô Thương: Y tế thì trung tâm không giúp được nhiều. Họ phải có kinh phí thì họ mới giúp được. Thuốc men thì phải có tiền mua, mà tiền đó là tiền nhà nước cấp. Các trẻ có bảo hiểm y tế, nhưng chỉ được hỗ trợ những gì có trong thẻ bảo hiểm thôi. Cô không biết các mẹ đưa con đi bệnh viện thì họ có ưu tiên hay giảm giá không.

Vì cô ở đây chăm sóc các em, nên khi nào trẻ bị xước da, chảy máu thì cô bế qua bên trạm y tế nhờ họ băng bó. Ở gần trạm y tế để lỡ các em có đau ốm, có bị động kinh thì đưa qua ngay được. Ở đây trẻ bị động kinh nhiều lắm. Hàng ngày trạm y tế cũng quan tâm giúp đỡ. Nhưng khi trẻ về nhà mà bị đau ốm, phải đưa đi viện thì gia đình họ hiểu rõ hơn cô.